• باز هم مشق‌هایم دیر شد...
  
• 
•  كودكان در تمامی سنین، كنجكاوی ذاتی خاصی نسبت به محیط اطراف خود دارند و همواره سعی در كشف دنیای پیرامون خود می‌كنند. اگر در این مورد او را محدود كنیم یا وقفه‌ای در كارش ایجاد شود، زمینه را برای ایجاد جار و جنجال و گله و شكایت او فراهم كرده‌ایم. حال سوال این است كه چرا هنگامی كه كودك وارد مدرسه می‌شود و تعلیم و تربیت او جنبه رسمی‌تری پیدا می‌كند، انجام تكالیف درسی برایش كار سخت و شاقی می‌شود و واقعا چه اتفاقی می‌افتد؟
• همه ما می‌دانیم كه عمده‌ترین قسمت تعلیم و تربیت دانش‌آموزان بخصوص در سال‌های پایین تحصیلی، تكلیف درسی آنهاست كه دانش‌آموزان موظف هستند آنها را انجام دهند، اما خودداری برخی دانش‌آموزان از انجام تكالیف و عملكرد والدین و سلیقه‌های متفاوتشان گاه، باعث ایجاد تنش در محیط خانواده می‌شود. موضوع عدم علاقه دانش‌آموزان به انجام تكالیف یكی از موضوعات مهم در طول سال‌های تحصیل است چرا كه طبق تحقیقات به عمل آمده زمانی را كه كودك صرف انجام تكالیف درسی می‌كند مستقیما بر كاركرد تحصیلی او تاثیر می‌گذارد.
•   این تحقیقات همچنین بیانگر آن است كه دانش‌آموزانی كه به طور مداوم تكالیف درسی‌شان را انجام می‌دهند موفق‌تر از آنهایی هستند كه به هر نوع از انجام تكالیف‌شان سرباز می‌زنند و انجام این تكالیف عملكرد تحصیلی را برای همه دانش‌آموزان (اعم از خوب یا بد)‌ افزایش می‌دهد.
• موضوع عدم علاقه برخی دانش‌آموزان به انجام تكالیف مدرسه دلایل بسیاری می‌تواند داشته باشد اگرچه نمی‌توان ریشه این مشكل را تنها به معلم و مدرسه نسبت داد. گاه بین معلم و كودك شما مشكل وجود دارد به این صورت كه فرزند شما معلمش را دوست ندارد یا به نظر می‌رسد معلم زیاد از فرزند شما خوشش نمی‌آید یا در طول مدت تحصیل فرزندتان، معلمی باشد كه زیاد با فرزندتان جور درنیاید. شما به عنوان والدین بایستی بدانید كه واقعیت چیست و دقیقا حق با كیست و پیرامون ارتباط معلم با فرزندتان اطلاعاتی را به دست آورید. برای این كار می‌توانید با فرزندتان گفت‌وگو كنید و از او سوالاتی را بپرسید. همچنین ملاقات‌های دوره‌ای با معلم نیز می‌تواند اطلاعات كافی در اختیار شما قرار دهد. این یك واقعیت است كه معلم خوب می‌تواند تاثیر مثبتی بر دانش‌آموز بگذارد كه در تمام عمرش ماندگار است و معلم بد نیز می‌تواند بر كودك تاثیر گذارد و صدمه‌ای ماندگار بر او وارد سازد. شما به عنوان والدین دانش‌آموز وظیفه دارید چه كودك معلمش را دوست داشته باشد و چه نداشته باشد به فرزندتان كمك كنید تا در مدرسه به بهترین نحو عمل كند و سعی نماید وظایفش را درست و بی‌عیب و نقص به انجام برساند. شما نمی‌توانید فرزندتان را مجبور كنید كسی را دوست داشته باشد، ولی می‌توانید رفتاری را به او بیاموزید كه به وی كمك كند با احساساتش طوری كنار آید كه باعث بهبود روابط او با معلمش شود.
• همچنین توانایی یادگیری دانش‌آموز، نگرش و نقش والدین و معلمان، ‌چگونگی جو خانه و مدرسه نقش بسزایی را درباره این موضوع به عهده دارد.
• بسیاری از دانش‌آموزان آمادگی یادگیری برخی مفاهیم را ندارند، ولی بزرگ‌ترها به زور از آنها می‌خواهند كه در یادگیری مفاهیم تبحر پیدا كنند. این امر باعث می‌شود كه كودكان دچار یاس و ناامیدی گردند چرا كه خود را بسیار ناتوان می‌بینند. بسیاری از دانش‌آموزان نیز در این سن از لحاظ روحی به درجه رشد كافی نرسیده‌اند و نمی‌توانند مسئولیت‌های مدرسه را برعهده بگیرند. در این موارد والدین اغلب می‌توانند نقش اصلی را بازی می‌كنند و این روند را آسان‌تر یا مشكل‌تر نمایند. موفقیت در مدرسه از منزل آغاز می‌شود. چنانچه والدین مشوق فرزند خود باشند، انتظاراتی واقع‌بینانه را در مورد تكالیف و ساعات مطالعه در نظر بگیرند و این مقررات را به اجرا درآورند، كودكان نیز سعی خواهند كرد كه چنین عاداتی را در خود پرورش دهند و مسوولیت كار مدرسه را برعهده گیرند.
•   بسیاری از دانش‌آموزان آمادگی یادگیری برخی مفاهیم را ندارند، ولی بزرگ‌ترها به زور از آنها می‌خواهند كه در یادگیری مفاهیم تبحر پیدا كنند. این امر باعث می‌شود كه كودكان دچار یاس و ناامیدی گردند چرا كه خود را بسیار ناتوان می‌بینند.
•   این موضوع بسیار اهمیت دارد كه فرزندان یاد بگیرند تكالیف درسی را خودشان انجام دهند. گاه فرزندتان توانایی انجام تكالیف خود را دارد ولی فاقد اعتماد به نفس كافی می‌باشد و به تشویق و دلگرمی نیاز دارد، اما گاه بچه‌ها آن‌قدر خود را در انجام تكالیف «ناتوان» نشان می‌دهند كه شما والدین مجبور می‌شوید به جای او تكالیفش را انجام دهید. غافل از این كه با این كار خود به هیچ وجه به او كمك نمی‌كنید. درواقع این باور را در او تایید می‌كنید كه او خودش نمی‌تواند كارش را انجام دهد و در ضمن در دفعات بعد نیز باید این وظیفه را انجام دهید.
•   مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان در انجام تكالیف درسی یك مزیت است چراكه بچه‌ها از طریق تكلیف درسی مهارت‌هایی را می‌آموزند كه برای آینده وی و در دوران بزرگسالی‌اش ضروری است. آنها از طریق انجام این تكالیف یاد می‌گیرند كه دستوراتی را پیگیری كنند و در این راه تمام استعدادهای خود را به كار گیرند. از دیگر مزایای تكلیف درسی این است كه این تكالیف حلقه اصلی ارتباط بین خانه و مدرسه است و می‌تواند تماس مستمری بین شما، فرزندتان و معلم وی فراهم آورد. این تكالیف بهترین وسیله‌ای است كه از طریق آن می‌توانید ارتباطی روزانه با تعلیم و تربیت فرزندتان حفظ كنید.
•   راهكارها

  برای كاهش فشار و تنش ناشی از انجام تكالیف درسی بر دانش‌آموز و خانواده می‌توانید چند راه‌حل‌ را به كار گیرید:

• * برای درس خواندن و انجام تكالیف فرزندتان برنامه‌ریزی و زمان‌بندی كنید. وقتی كودك از مدرسه برمی‌گردد از او بپرسید در مدرسه چه كرده، چه درس‌هایی داشته و چه تكالیفی را باید انجام دهد.
• *‌ همراه با خود دانش‌آموزان برنامه انجام تكالیف درسی‌اش را تدوین كنید. به یاد داشته باشید برنامه‌ای كه برای یك كودك مناسب است امكان دارد برای كودك دیگر مناسب نباشد. مثلا بعضی از آنان نیاز دارند كه بعد از مدرسه مدتی بازی كنند و بعد تكالیفشان را انجام دهند، ولی برخی دیگر وقتی بازدهی بیشتری دارند كه قبل از بازی تكالیفشان را انجام دهند.
• * اطلاعاتی را از معلمین مدرسه درباره فرزندتان به دست آورید. در اوایل سال تحصیلی، معلم كودكتان را ملاقات كنید، از نحوه تدریس و انتظارات او آگاه شوید و پرس و جو كنید.
• * اگر احساس می‌كنید فرزند شما با معلمش مشكل دارد با دقت و حوصله حرف‌هایش را بشنوید و با صراحت و محكمی به كودك خود بگویید باید با معلمش سازگاری كند، چراكه در زندگی آینده‌اش با افرادی برخورد خواهد كرد كه شاید آنها را دوست نداشته باشد، ولی مجبور است با آنها كنار آمده و كار كند.
• * اگر فرزندتان تكالیف درسی‌اش را انجام نمی‌دهد یا در انجام آنها مشكل دارد، باید به او كمك كنید تا علت را كشف كنید و در حل و رفع آن بكوشید. سعی كنید بفهمید كه چرا فرزندتان نمی‌خواهد تكالیفش را انجام دهد یا چرا در درس خواندن مشكل دارد.
• * اگر فرزندتان دچار ناتوانی در یادگیری یا دچار یك مساله عاطفی است تا جایی كه كار مدرسه او را تحت تاثیر قرار می‌دهد بایستی مشكلش را حل كنید و از وی حمایت كنید تا بتواند در مدرسه عملكرد بهتری داشته باشد.
• * تكالیف طولانی و مشكل را به بخش‌های كوچك‌تر تقسیم كنید تا كودك راحت‌تر بتواند آنها را انجام دهد. اگر كودك همواره از این موضوع ناراحت و كلافه است و نمی‌داند از كجا و چگونه شروع كند به او نشان دهید كه چگونه می‌تواند یك تكلیف یا كار طولانی و پیچیده را به بخش‌ها و اجزای كوچك‌تر تقسیم كرده و آن را برای خود آسان نمایید.
• * مكان مشخصی را برای انجام تكالیف فرزندتان تعیین كنید. فرزند شما برای انجام تكالیف خود نیازمند مكانی است كه ساكت باشد و نور كافی داشته باشد. محل مستقلی را برای كتاب و دفترهای وی در نظر بگیرید و به استقلال او احترام بگذارید.
• * به كودك خود اعتماد به نفس بدهید. اگر فرزندتان در درس خاصی مشكل دارد، با یادآوری موفقیت‌های او در درس‌های دیگرش در او اعتماد به نفس ایجاد كنید و به او بفهمانید كه همه انسان‌ها در مواقعی دچار اشتباه می‌شوند.
• * سختگیری‌ها را كمتر كنید. به كودك فرصت كافی بدهید. بسیاری از كودكان می‌توانند كاری را كه از آنها خواسته شده انجام دهند، ولی به فرصت بیشتری نیاز دارند. پس زمان بیشتری برای انجام تكالیفشان در نظر بگیرید.
• * بتدریج دخالت‌تان را در انجام تكالیف كودك كم كنید. اگرچه ممكن است در ابتدای كار مجبور باشید در انجام تكالیف دخالت مستقیم داشته باشید. بكوشید به او كمك كنید تا خودش مسوولیت كارهایش را به عهده بگیرد. به كودك اجازه دهید تا مسوولیت‌پذیر باشد.
• * كودك را از لحاظ درسی تقویت كنید. در صورتی كه ضعف كودك در یك محدوده خاص باشد، می‌توانید با استفاده از كلاس‌های تقویتی یا معلم خصوصی شرایط را بهتر كنید.
• * مثبت باشید. تلاش فرزندتان را در انجام تكالیفش تحسین كنید. انتظار نداشته باشید كار كودك بی‌نقص باشد. وقتی فرزندتان كارش را خوب انجام می‌دهد و در انجام تكالیفش حوصله و دقت به خرج می‌دهد، او را تشویق كنید.
• * ‌ برای دانش‌آموزی كه به جای انجام دادن تكالیفش به بازی می‌پردازد از خود بازی یا فعالیت‌های دیگر كه مورد علاقه اوست به عنوان پاداشی برای انجام تكالیف استفاده كنید یا بازی و انجام تكالیف را به صورت نوبتی درآورید.
• * ‌در مقابل اعمال كودك، اگر برخورد مثبت شما نتیجه خوبی ندارد، واكنش منفی نشان دهید. مثلا اجازه ندهید برنامه تلویزیون را تماشا كند یا بازی كند. برای موثر بودن این روش كارهایی را انتخاب كنید كه بلافاصله اجرا شوند.
•   رایج‌ترین مشكلات دانش‌آموزان در تكالیف درسی
• * كودك تمام سعی خود را صرف تكالیف درسی نمی‌كند. در واقع به انجام درست تكالیف اهمیتی نمی‌دهد و سعی می‌كند آنها را سرهم‌بندی كند. در این مواقع لازم است برایش توضیح دهید كه این طور سرهم‌بندی كردن قابل قبول نیست. برای انجام تكالیف درسی وقت اجباری تعیین كنید و برای او تشویقی نیز در نظر بگیرید.
• * كودك از انجام تكالیف درسی خودداری می‌كند. بعضی از بچه‌ها تكالیف درسی‌شان را انجام نمی‌دهند و بدون رودربایستی از انجام آنها خودداری می‌كنند.
• * برخی از آنان حتی در این مورد به دروغ نیز متوسل می‌شوند. در این مواقع لازم است فرزند خود را در صورت انجام ندادن تكالیفش از برخی امتیازات مانند (بازی با دوستان، تماشای تلویزیون و...) محروم سازید.
• * فرزندتان باید بیاموزد كه انجام تكالیف درسی یك میدان نبرد نیست و شما بحث و مشاجره در این مورد را تحمل نخواهید كرد. اگر در همین حین تكالیفش را كم‌كم انجام داد، او را تحسین كنید و حتی در مواقع مناسب جایزه‌های كوچك و امتیازهای ویژه برایش در نظر بگیرید.
• * دانش‌آموز آخرین وقت روز را و بعد از انجام تمام بازی‌ها و سرگرمی‌ها برای انجام تكالیف خود انتخاب می‌كند. بسیاری از دانش‌آموزان تمام طول شب را صرف می‌كنند تا تكالیف درسی‌شان را انجام دهند و برای انجام تكالیفشان دائما از دیگران كمك می‌خواهند. اغلب این بچه‌ها به این دلیل تكالیف درسی‌شان را در مدت زمان طولانی انجام می‌دهند كه در یك محیط نامناسب و آشفته می‌باشند. با فرزندتان صحبت كنید و به طور قاطعانه از او بخواهید كه باید تكالیف درسی خود را در ساعات اولیه انجام دهد. در صورت لزوم محل انجام تكالیف درسی او را تغییر دهید یا هر آنچه باعث حواسپرتی او می‌شود را از وی دور سازید. به فرزندتان یاد دهید كه تكالیفش را مسوولانه، پر بار و به موقع انجام دهد.
• * كودك تكالیفش را به تنهایی انجام نمی‌دهد و دائما از دیگران كمك می‌طلبد. بعضی از بچه‌‌ها تكالیف درسی‌شان را حتی وقتی قادر به انجام آن باشد، به تنهایی انجام نمی‌دهند و اصرار دارند كه والدینشان كنار آنان بنشینند یا دائما از آنها تقاضای كمك می‌كنند.
• * به او تفهیم كنید كه شما مسوول تكالیف وی نیستید و نمی‌توانید دائما در اختیار وی باشید. البته به غیر از زمان‌هایی كه كودك دچار مشكل می‌شود یا حل مساله برای او سخت می‌باشد. در نظر داشته باشید كه وابستگی به شما به عنوان والدین، آنها را به سمت اتكاء و وابستگی بیشتر هدایت می‌كند.
• * بعضی اوقات فرزندتان بر سر انجام تكالیف درسی‌اش با شما بحث و مشاجره می‌كند. بعضی از بچه‌ها عادت دارند كه دائما در مورد انجام تكالیفشان با والدین بخصوص مادرشان به بحث و جدل بپردازند. در این مواقع هیچگاه سعی نكنید صحبت‌های خصمانه‌‌ای با فرزندتان داشته باشید چرا كه این امر باعث تحقیر وی می‌شود. اعتماد به نفسش را ضایع می‌كند و به مشكل، بیشتر دامن می‌زند. در عوض زمانی كه فرزندتان در مورد تكالیف درسی‌اش با شما بحث و مشاجره می‌كند، انتظارات‌تان را به طور ساده و با شیوه‌ قاطع بیان كنید و خواسته خود را به طور مداوم تكرار كنید. در این گونه موارد بسیاری از والدین قادر به برخورد قاطعانه و موثر با فرزند خود نیستند. برخی از آنان می‌ترسند اگر با فرزندشان محكم و قاطعانه برخورد كنند، از نظر روانی آنان را دچار مخاطره می‌كنند بعضی دیگر نیز از این می‌ترسند كه مبادا فرزندشان دیگر آنان را دوست نداشته باشد.
•  اما واقعیت این است كه این‌گونه برخوردها و رفتارهای محكم به نفع فرزند شماست و به آنان می‌آموزد تا در زمینه تكالیف درسی خود مسوولیت پذیر باشد.